28 novembro, 2014

Poetemáticas 8 : Lewis Carroll

Ilustración: Turrilandia

Nonsense verse is a type of poetry that mathematicians usually enjoy. Perhaps this is so because mathematical discovery itself has a playful aspect--playing with non-sense in an effort to tease the sense out of it.  Lewis Carroll, English writer and mathematician, often has his characters offer speeches that are a clever mix of sense and nonsense. Let’s read the words of the Butcher in Carroll’s nonsense poem “The Hunting of the Snark”. The Butcher is explaining why 2+1=3 and his calculation looks like this:
      [ (3 + 7 + 10) x (1000-8) ]  / 992   -   17   =  3
It is a true calculation, but would have worked as well for any other starting number besides 3.
    Taking Three as the subject to reason about—
     A convenient number to state—
     We add Seven, and Ten, and then multiply out
     By One Thousand diminished by Eight.

     The result we proceed to divide, as you see,
     By Nine Hundred and Ninety and Two.
     Then subtract Seventeen, and the answer must be
     Exactly and perfectly true.


Os matemáticos adoitan gustar  da poesía “Nonsense” (sen sentido), quizais porque tamén as matemáticas teñen algo de divertimento, de xogo con aquilo que parece non ter sentido tentando atoparlle lóxica. Lewis Carroll, escritor e matemático inglés,  a miúdo dota os seus personaxes dun discurso no que se mestura a lóxica e o sen sentido. Leamos estas palabras do carniceiro no poema “A caza do Snark”. O carniceiro explica por que 2+1=3 do seguinte xeito:
      [ (3 + 7 + 10) x (1000-8) ]  / 992   -   17   =  3
O cálculo é correcto pero tamén o sería con calquera outro número, non só co 3.

Tomando o tres como base deste razoamento-
Unha cifra moi fácil de escribir-
Sumámoslle sete e dez, e despois multiplicámolo
Por mil menos oito.

Despois, como ves, dividimos o resultado
Entre novecentos noventa e dous.
Logo restamos dezasete, e a resposta debe
Ser exacta e perfectamente certa.


21 novembro, 2014

Poetemáticas 7: Estibaliz Espinosa

O seu blogue chámase (nome completo) [... mmmm...] ✍ blog de Estíbaliz Espinosa [aka Río] ✍ literatura e ciencia en placas de Petri :: a tinta invisible é enerxía escura :: in galician. Iso carga suficientes suxestións para anticiparmos a importancia de códigos científicos e matemáticos na súa obra. Así en Mecánica celeste (1996-1998)  atopamos poemas con vocabulario asociado á astronomía. De número e escollemos este que ben vos ha gustar:



OS números primos

a primacía dos números primos

os primordiais números primos

eu, a número primo

ti, o número primo

primeiro primates, logo números primos

inmortais coma números primos

intocables a berrar cómeme,
e o teu nome coma un cristal de neve polo que ver este poema
naturais             pero primos
irracionais          pero primos


cunha absurda realidade que suscita ás delicias que nos dividen
que incita a máis números primos
e moitos, moitos máis números primos

e así toda unha vida dentro de nós mesmos, números primos
a soñarnos, parodiarnos, desafiarnos números primos
a sabernos tan tristes e tan primos

entre a estupidez da perfección que sempre salda toda conta
e o terceiro canto do galo no que negarse para un renacer 
 
Nas mesmo sitio ao que vos estamos remitindo (bvg.udc.es), poderedes achar máis. Por exemplo Matemáxicas, pertencente a --orama, ou a Lista de fórmulas matemáticas nas que cyborgs, híbridos ou sereas pensan cando namoran dun mortal en textos biónicos para autómatas e ilusionistas 2004-2007 ...

20 novembro, 2014

II Concurso literario Mª Vitoria Taboada


O Instituto Ramón Mª Aller Ulloa convoca o II Concurso literario Mª Vitoria Taboada de relato curto, microrrelato e poesía, dirixido ao alumnado de secundaria dos centros dezaos.

Aquí podedes consultar as bases:

E aquí ver os traballos premiados na convocatoria anterior:

[Deseño do cartel e o díptico: Sebas Anxo]
-

19 novembro, 2014

O libro, segundo premio no OUFFESCOLA

Así é. Coa súa primeira produción, as artistas de Cultura Audiovisual (2013-14) lograron o segundo premio no certame OUFFESCOLA, convocado polo Festival de Cine Internacional de Ourense.

Vaia, que xa non vos quedan escusas para non ver O libro.

Sebas e parte do cadro artístico reciben o premio
Esta é a foto de familia de todos os galardoados...

As nosas (e Puma), aí contra a esquerda

... que veñen sendo estes:

Parabéns a todos!!!

A noticia en Praza pública, con fotos e a curta...

17 novembro, 2014

Ao fío do encontro con Ramón Cid

Por Carlos Meixide
Foto: Tamara Seijas

É tan vella coma o humano en si a tendencia de xogar a algo sen saber a que se está xogando. De aí que un dos "telos" de Occidente foi, en boa parte da súa Historia, evitar este comportamento ético. Porén, semella que adoramos a Rembrandt ou aos Beatles; ás figuras que nos causaron ao longo dos séculos un pracer estético. Mais ninguén se lembra de Marie Curie ou Faraday e os seus periplos, verdadeiros mestres aos que Ramón Cid aludiu na súa maxistral conferencia. Abofé que aí fica o paradigma: as persoas son números, pero non todas son compatibles con eles e, por conseguinte, non comprenderán o xogo se este leva as matemáticas por detrás. Fálase de enerxía nuclear e pensamos en algo sobrenatural, un ente divino e excelso que nos permite visualizar o nocello que escordamos ou ver como a nosa futura descendencia se revolve antes de vir ao mundo nun monitor; mesmo alumar os nosos fogares nas noites escuras.


Emporiso, cómpre facer unha escisión sintáctica no concepto. Con números de fondo, enténdese por enerxía a capacidade física para exercer un traballo, isto é traducido, causar desprazamento (agás en termodinámica, que non é de natureza mecánica); mentres que nuclear fai referencia a tal parte do átomo. De resultas, a enerxía nuclear orixínase dende unha das catro interaccións fundamentais da natureza, a forza nuclear forte (responsable de manter unidos protóns e neutróns), ora rompéndoa (fisión), ora causando a súa aparición (fusión). A primeira forma é a que ata agora traballou da man da ciencia. Foi inherente para o postulado da existencia do ADN, o achado biolóxico máis importante do século XX; pero así e todo tamén serviu para pór fin á II Guerra Mundial, matando a 200.000 persoas instantaneamente. En calquera caso, é a presente nos reactores das centrais nucleares, que utilizando isótopos radiativos moi inestables do uranio, acaparan o 6% da produción enerxética a nivel global, sendo en torno ao 80% de proveniencia non renovable. O fundamento desta estatística reside no medo a un novo Chernóbil ou Fukushima que desemboque nun cataclismo (con todo, dise que a URSS posuía a suficiente cantidade de plutonio para desestabilizar en caso de colapso o eixe de rotación terrestre) e na problemática moral do legado ás futuras xeracións de residuos nucleares moi contaminantes (24000 anos pode chegar durar a irradiación de determinados elementos). Pola outra banda, a fusión nuclear é o proceso mediante o cal as estrelas obteñen enerxía obtendo núcleos de helio a partir de hidróxeno, coma se dun gran forno atómico se tratase. A celebérrima e romántica máxima de Carl Sagan "we are star dust" precisamente vén a significar que todos os elementos que nos constitúen proveñen da reacción de fusión que tomou lugar nunha estrela. Está en proceso simular as condicións precisas para obter enerxía deste xeito. Só cabe sinalar que é necesaria a obtención dunha temperatura que ronda os 15 millóns de graos Celsius.

En suma, facer referencia ás verbas de Lord Kelvin: "toda a ciencia é física ou filatelia". O que nos quixo dicir el, entre outros (tamén se lle atribúe a autoría desta cita a Rutherford) é que non podemos falar daquilo que non se pode medir; pois isto é o que nos fai precisamente persoas. Nin cabe ningunha sorte de apreciación subxectiva, porque senón, remataremos por perder o xogo. O xogo que se chama progreso.

14 novembro, 2014

Até sempre señor Gardner

Desde o seu centenario ata hai uns días, mantivemos unha pequena exposición homenaxe a Martin Gardner. As súas obras dispoñíbeis no catálogo, algúns dos seus paradoxos... e, para acompañalos, seleccionamos vinte e un (21) libros 51-8, (é dicir, de Matemáticas recreativas. Xogos e enredos matemáticos), aqueles que nos pareceron máis adecuados para os menos expertos.


Estes foron os vinte e un elixidos:

  • ÁVILA, Constantino (2010): Aventuras matemáticas: En busca del código secreto. Brief. Valencia
  • BERRONDO-AGRELL, Marie (2008): 100 enigmas matemáticos. CEAC. Barcelona
  • CABANA GONZÁLEZ, Andrés Enrique [el alt.] (2008): El diariomático y el mateconcurso. Nivola. Tres Cantos (Madrid)
  • CAPÓ DOLZ, Miquel (2007): ¡Atrévete con las mates!: Problemas para valientes. El Rompecabezas. Madrid
  • CAPÓ DOLZ, Miquel (2007): ¡Disfruta con las mates! : los problemas más interesantes. El Rompecabezas. Madrid
  • CAPÓ DOLZ, Miquel (2008): El país de las mates: un problema para cada día del... invierno. El Rompecabezas. Madrid
  • CERASOLI, Anna (2009): La sorpresa de los números. Maeva. Madrid
  • COLLANTES HERNÁEZ, Joaquín & PÉREZ SANZ, Antonio (2007): Matecuentos, cuentamates. Nivola. Tres Cantos
  • COLLANTES HERNÁEZ, Joaquín (2009): Matecuentos, cuentamates 2. Nivola. Tres Cantos
  • GALIÑANES, Emilio R. (1991): Hai que roelo, 1. Sotelo Blanco. Santiago de Compostela
  • GALIÑANES, Emilio R. ( 1991): Hai que roelo, 2. Sotelo Blanco. Santiago de Compostela
  • GARDNER, Martin (1998): Matemática para divertirse. Juan Granica. Buenos Aires
  • GUZMÁN, Miguel de (2003): Cuentos con cuentas. Nivola. Tres Cantos Madrid
  • MUÑOZ SANTONJA, José (2003): Ernesto, el aprendiz de matemago. Nivola. Madrid
  • MEDRANO, Carlos L. (2011): Sherezade : novos relatos de pensamento creativo. tresCtres. Santa Comba
  • NAVARRO, Àngels (2004): In?enios. El Aleph. Barcelona
  • NAVARRO, Àngels (2003): In?enio2. El Aleph. Barcelona
  • NAVARRO, Ángels (2004): In?enio3. El Aleph. Madrid
  • NORMAN, L.C. (2000): El país de las Mates para expertos. Nivola. Madrid
  • NORMAN, L.C. (2000): El país de las Mates para novatos. Nivola. Madrid
  • VALLEJO-NÁGERA, Alejandra (2002): ¿Odias las Matemáticas?. Martínez Roca. Barcelona
 

13 novembro, 2014

Poetemáticas 6: Robert Desnos

Foto: wikipedia



Robert Desnos nace en París en 1900. Poeta precoz, percorre a poesía das vangardas e signifícase entre os grandes autores surrealistas, malia romper con Breton en 1929.

Participa activamente na Resistencia contra o nazismo e sofre a reclusión en varios campos de concentración; nun deles, no de Terezin (República Checa), morre de tifus en 1945, semanas despois de ser liberado.

En La géométrie de Daniel (1939) inclúe varios poemas relacionados coas matemáticas.



Par un point situé sur un plan

Par un point situé sur un plan
On ne peut faire passer qu’une perpendiculaire à ce plan.
On dit ça…
Mais par tous les points de mon plan à moi
On peut faire passer tous les hommes, tous les animaux de la terre.
Alors votre perpendiculaire me fait rire.
Et pas seulement les hommes et les bêtes
Mais encore beaucoup de choses
Des cailloux
Des fleurs
Des nuages
Mon père et ma mère
Un bateau à voiles
Un tuyau de poêle
Et si cela me plaît
Quatre cents millions de perpendiculaires.

Por un punto situado nun plano 


Por un punto situado nun plano
Só se pode facer pasar unha perpendicular a ese plano.
Iso é o que din...
Pero por todos os puntos do meu propio plano
Pódense facer pasar todos os homes e todos os animais da terra.
Así que a vosa perpendicular dáme risa.
E non só os homes e as bestas
Senón tamén moitas cousas
Pedras
Flores
Nubes
Meu pai e miña nai
Un barco de vela
A cheminea dunha estufa
E se me peta
Catro centos millóns de perpendiculares.



[Tradución de Moncho Faílde]